Klęska na Dalekim Wschodzie (2)

 |  Written by Godziemba  |  4
W styczniu 1905 roku skapitulowana załoga rosyjskiej twierdzy w Port Artur.

    Wobec uzyskanych przez Japończyków informacji o przygotowaniu przez Rosjan specjalnego korpusu na odsiecz Port Artura, zdecydowano się skierować przeciwko niemu 2 armię, a do szturmu na Port Artur skierować nową 3 armię gen. Nogi. Podjęta przez Rosjan próba odblokowania miasta i twierdzy zakończyła się klęską w bitwie pod Wafangou w połowie czerwca 1904 roku.

     Po tej klęsce Aleksiejew nakazał dowódcy Eskadry kontradm. Witgeftowi rozpocząć przygotowania do wyjścia w morze, w celu podjęcia próby przebicia się do Władywostoku.. Witgeft opublikował stosowny rozkaz w gazecie portarturskiej „Nowy Kraj”, przez co ułatwił Japończykom przygotowania do bitwy. Tym samym odpadł element zaskoczenia – jeden z podstawowych warunków sukcesu.

    W dniu 23 czerwca Eskadra wypłynęła z portu, napotykając na swej drodze głowne siły adm. Togi. W tej sytuacji Witgeft zrezygnował z walki i zawrócił do portu.  Japończycy rzucili przeciwko uciekającym swe kontrtorpedowce, nie osiągając jednak sukcesu.

    W końcu lipca gen. Nogi wznowił ofensywę przełamując rosyjskie pozycje w Górach Zielonych, co zmusiło Rosjan do wycofania się w obręb fortyfikacji twierdzy. Oznaczało to rozpoczęcie ścisłej blokady Port Artur od strony lądu. Garnizon obrony miasta liczył ponad 42 tysięcy żołnierzy. Ponadto na okrętach stojących w porcie stacjonowało ok. 15 tysięcy marynarzy.

    Obrona twierdzy, którą dowodził gen. Anatol Stessel, podzielona została pod względem operacyjnym na dwa fronty – nadmorski i lądowy. Zadaniem pierwszego, który dysponował 22 bateriami artylerii nadmorskiej,  była osłona okrętów Eskadry oraz obrona twierdzy od strony morza. Mankamentem systemu fortyfikacyjnego Port Artura była mała liczba stałych umocnień, brak dróg dla wewnętrznego przemieszczania wojsk oraz niedoskonała łączność telefoniczna.

    Oblegające twierdze jednostki japońskie liczyły mniej żołnierzy niż jej obrońcy. 3 armia mająca 48 tysięcy żołnierzy dysponowała jednak prawie 400 działami. Skuteczne przeprowadzenie szturmu poprzedzone musiało być opanowaniem gór Dagushan i Siaogushan, dominujących nad miastem. Natarcie na oba szczyty rozpoczęło się w dniu 7 sierpnia i po trzech dniach, tracąc ponad 1200 ludzi Japończycy wyparli Rosjan z tych pozycji.

    Zdobycie obu szczytów umożliwiło Japończykom ostrzeliwanie portu wewnętrznego, co skłoniło dowódcę rosyjskiej Eskadry do podjęcia kolejnej próby przedarcia się do Władywostoku. Jakkolwiek w czasie bitwy obu flot pod Szantungiem Rosjanie nie utracili żadnego okrętu i okazali się równorzędnym przeciwnikiem dla Japończyków, to nie udało im się przedrzeć się przez japońską blokadę. W czasie bitwy odwagą i umiejętnościami dowódczymi wykazał się m.in. zastępca dowódcy krążownika „Nowik” kpt. Kazimierz Porębski, późniejszy wiceadmirał i dowódca Polskiej Marynarki Wojennej.

    Rosyjska Eskadra została znacznie osłabiona, gdyż 10 uszkodzonych okrętów z flagowym „Cesariewiczem”, schroniło się w neutralnych portach, gdzie zostały internowane. W tej sytuacji dowództwo rosyjskie zrezygnowało całkowicie z walki o panowanie na morzu, a japońska Połączona Flota zawładnęła niepodzielnie wodami dalekiego Wschodu. 

    W dniu 19 sierpnia 1904 roku Japończycy podjęli pierwszy, nieudany szturm twierdzy. W czasie kilkudniowych, krwawych walk Rosjanom udało się odeprzeć napastników, którzy ponieśli bardzo wysokie straty (15.000 zabitych i rannych; Rosjanie ok. 5000 zabitych i rannych).

    W tym samym czasie do oblężonej twierdzy dotarła radosna wiadomość o urodzeniu się 12 sierpnia 1904 roku w Petersburgu, długo wyczekiwanego następcy tronu cesarzewicza Aleksieja Mikołajewicza. Z tej okazji car Mikołaj II w specjalnym rozkazie dla wojsk walczących na Dalekim Wschodzie, zniósł kary cielesne, zaliczył każdy miesiąc pobytu w oblężonej twierdzy za jeden rok służby wojskowej oraz awansował wielu oficerów miasta. Między innymi gen. Stessel został mianowany generałem-adiutantem cesarz oraz otrzymał order Św. Jerzego III klasy.

   Po zwycięstwie Japończyków na początku września 1904 roku w bitwie pod Laoyangiem,  gen. Nogi, który otrzymał nowe posiłki, zintensyfikował przygotowania do kolejnego szturmu. Drugi szturm rozpoczęty w dniu 19 września także nie przyniósł przełomu. Jakkolwiek Japończykom udało się zdobyć  trzy bastiony, to nie przełamali głównych umocnień twierdzy.

    Także podjęty w końcu października 1904 roku trzeci szturm został krwawo odparty przez Rosjan. W uznaniu zasług dowódca lądowej obrony twierdzy gen. Roman Kondratienko  otrzymał awans na generała lejtnanta oraz order Św. Jerzego III klasy. 

    Wobec pojawiających się informacji, iż rosyjska II Eskadra Oceanu Spokojnego zbliżała się do Oceanu Indyjskiego, japońska kwatera główna poleciła zdobyć za wszelką cenę Port Artur. Wstrzymano dalszą ofensywę w Mandżurii, kierując wszystkie zmobilizowane rezerwy do 2 armii, dzięki czemu siły dowodzone przez gen. Nogiego wzrosły do 100 tysięcy żołnierzy.

   Dowódca japoński nie mogą zdobyć twierdzy zdecydował o skierowaniu głównego wysiłku na zdobycie rosyjskiej pozycji zwanej Wysoką, tworzącej osobny system obrony. Na początku grudnia 1904 roku kosztem znacznych strat (10 tysięcy zabitych i rannych) udało się Japończykom zdobyć Wysoką, dzięki czemu uzyskali znakomitą możliwość kierowania ognia artylerii na okręty rosyjskie stojące w basenie portowym.

    Po stracie kilku okrętów, Rosjanie powinni natychmiast wyprowadzić swoje pozostałe okręty na redę zewnętrzną, jednak kontradm. Wiren nie zdecydował się na to, skazując swoje statki na zagładę. Eskadra faktycznie przestała istnieć, a ocaleni marynarze zasilili obronę twierdzy. Jedynie pancernikowi „Sewastopol” i kliku mniejszym okrętom udało się wyjść z portu i podjąć walkę z Japończykami. W trakcie bitwy zatopiono japoński krążownik i kilka torpedowców, jednak przewaga japońskich okrętów była gigantyczna. Mocno uszkodzony pancernik osiadł na mieliźnie.

    W dniu 15 grudnia 1904 roku podczas ostrzału artyleryjskiego zginął gen. Kondratienko, które śmierć, podobnie jak wcześniejsza wiceadm. Makarowa, oznaczał wielką stratę dla obrońców twierdzy.  Jego następca gen. Fok, podzielał zdanie gen. Stessela o nieuchronnej klęsce. Jego pierwszy zarządzeniem było zredukowanie o połowę garnizonów fortów i głównych pozycji obrony pod pozorem „zmniejszenia niepotrzebnych strat”. Decyzja Foka ułatwiła Japończykom zdobycie fortu nr 3, a następnie górującej nad miastem pozycji zwanej Duże Orle Gniazdo.

    W tej sytuacji gen. Stessel w dniu 1 stycznia 1905 roku podjął decyzję o kapitulacji twierdzy. Rozmowy kapitulacyjne rozpoczęły się w dniu następnych. W międzyczasie Rosjanie zatopili w basenach portowych wszystkie pozostałe okręty. Przejęcie miasta nastąpiło przez Japończyków w dniu 3 stycznia 1905 roku.

    W trakcie walk o twierdzę Japończycy stracili ponad 50 tysięcy zabitych i rannych. Z kolei obrońcy utracili 24 tysięcy ludzi, w tym 10 tysięcy zabitych i zmarłych. Japończycy wyremontowali lub podnieśli z dna kilkanaście rosyjskich okrętów, które potem służyły w Połączonej Flocie, zwiększając jej wyporność o prawie 80 tysięcy ton.

    Port Artur bronił się przez 329 dni, z tego 136 dni w warunkach ścisłej blokady. Skapitulował, choć nie wyczerpał wszystkich swoich możliwości obronnych. Gen. Stessel wysłał Japończyków przeciwko swym żołnierzom sprzeciwiającym się kapitulacji, a sam pospiesznie wyjechał z całym dobytkiem do Rosji.

   Zgodnie z postanowieniami traktatu pokojowego w Portsmouth z września 1905 roku Japonia przejęła półwysep Kwantung z Port Arturem.

    Po zakończeniu wojny, w grudniu 1907 roku rozpoczął się w Petersburgu proces winowajców upadku twierdzy. Przed sądem stanęli generałowie: Stessel, Fok, Smirnow oraz płk. Rejs. Stessela oskarżono o przedwczesne poddanie twierdzy, pozostałych zaś za uchybienia służbowe i nieudolność. Po dwumiesięcznej rozprawie, w dniu 20 lutego 1908 roku ogłoszono wyrok. Gen. Anatol Stessel został uznany winnym i skazany na karę śmierci przez rozstrzelanie, jednak biorąc pod uwagę, iż pod jego dowództwem twierdza „wytrzymała nie spotykane dotąd w historii wojen jedenastomiesięczne oblężenie, zadziwiając cały świat bohaterstwem swych obrońców”, sąd poprosił cara o zamianę kary śmierci na 10 lat twierdzy. Mikołaj II przychylił się do wniosku sądu, a gen. Stessel po półrocznym pobycie w więzieniu został wypuszczony „w związku z pogorszeniem stanu zdrowia”. Trzech pozostałych oskarżonych przeniesiono w stan spoczynku z zachowaniem praw emerytalnych.
 
Wybrana literatura:
 
J. Dyskant – Port Artur 1904
P. Wieczorkiewicz – Historia wojen morskich. Wiek pary
J. Gozdawa-Gołębiowski – Od wojny krymskiej do bałkańskiej
 
Img.: AKG/East News - Japońscy artylerzyści podczas boju na redzie Port Artur, ilustracja z „Le Petit Journal”, luty 1904 r.   @kot
5
5 (5)

4 Comments

Obrazek użytkownika Danz

Danz
Dziękuję bardzo za kolejny odcinek historyczny.
Pozdrawiam.

"Those who cannot learn from history are doomed to repeat it."
George Santayana

Cytat:
Jeśli będziecie żądać tylko posłuszeństwa, to zgromadzicie wokół siebie samych durniów. 
Empedokles

Obrazek użytkownika Godziemba

Godziemba
Zawsze najważniejsi są wdzięczni czytelnicy.

Pozdrawiam
Obrazek użytkownika Szary Kot

Szary Kot
muszę ze wstydem przyznać (ze wstydem, bo skończyłam historię), że moja znajomość wojny rosyjsko-japońskiej to przede wszystkim jej skutki dla Polaków, Rosji i Europy. Sam przebieg dość pobieżnie, a po latach to już zupełnie się zatarł.
Dziękuję za przypomnienie!
 

"Miejcie odwagę... nie tę tchnącą szałem, która na oślep leci bez oręża,
Lecz tę, co sama niezdobytym wałem przeciwne losy stałością zwycięża."
Obrazek użytkownika Godziemba

Godziemba
Zawsze interesowałem się historią wojskowości, stąd nie był to nieznany dla mnie epizod:))

Pozdrawiam

Więcej notek tego samego Autora:

=>>