Armenia 2010 - Sztuka przetrwania?

Ormianie w Polsce - Agopsowicze, Issakowicze, Mojzesowicze, Mićkiewicze... Polscy patrioci, lekarze, prawnicy, artyści... Religijni, zachowujący głębokie więzi rodzinne i narodowe. Jaka jest ich Ojczyzna? Wg żartobliwej opinii o ormiańskich kupcach - są trzykroć lepsi od greckich, a dziewięćkroć - od żydowskich.


Kiedyś w ormiańskiej kwaterze, w Jerozolimie, zaprosił mnie Ormianin do sklepu z dywanami - przepiękne, wspaniałej jakości, jeden chciałabym mieć. Tyle że transport podniósłby koszt niewyobrażalnie.  Kupiec rozumiał. A mimo to - proponował filiżankę herbaty - zdrożonej turystce...
Czterdzieści dni Musa Dah - "Góry Mojżesza" - Franza Werfla. O obronie Ormian - przed Turkami, w 1915. Uratowali ich wtedy Anglicy i Francuzi.
Co to za naród? Czy podobni do nas?
Najstarszy chrześcijański kraj Świata. Tak bardzo czekałam na ormiańską część podróży.
Dziś, gdy o samostanowienie bohatersko walczy Ukraina - szczególnie osobliwie przedstawia się tamto doświadczenie.
Erywań zachwyca - nad miastem unosi się majestatyczny Ararat, i choć położony w Turcji - "należy" niewątpliwie do Armenii.


A kolorystyka miasta - domy licowane różnokolorowym tufem - jasnym - zmieniającym barwę zależnie od oświetlenia w kolejnych porach dnia, i innym - różowym, ceglastym, grafitowym... Trudno zapomnieć.
Teatr i Opera, i koncert muzyki kameralnej „Kwartetu Borodina” - gdzie przy wejściu bileterka o wyglądzie "do trzech nie zliczy" – samorzutnie, nie pytana - płynnym angielskim poinformowała nas, jak dojść do naszej loży... I gniado dzięcioła średniego - w słupie telefonicznym - na wprost wejścia do Opery.


A na ulicach - rosyjskie wojsko, na granicy z Iranem - rosyjska straż graniczna, i właśnie teraz, w styczniu 2014, Armenia sprzedająca Rosji ostatnie 20% udziałów własnych w Gazpromie (za "cenę" gwarancji tańszych dostaw rosyjskiego gazu).
Armenia należała do najbogatszych republik sowieckich, za co płacili (i nadal płacą) Ormianie z diaspory. Jest ich podobno na Świecie 9 milionów, przy nieco ponad 3 milionach Ormian w kraju całkowicie zniewolonym przez Rosję. Rosja przecież nadal "broni" ich przed Turcją i Iranem (Persją)!


W Armenii rosyjski generał Paskiewicz - ten "od" rzezi Pragi - to bohater, który zwyciężył Persów – uwolnił Erywań w 1827, podczas wojny z Persją.
Nie wymienię, celowo, wszystkich sowieckich "reliktów" w tym kraju tak starożytnym.
Kościoły wielowiekowe, niszczejące, ale świadczące o wspaniałej historii... Niestety – minionej.



Wytwórnia win i browar w Erywaniu - stąd Stalin wysyłał ulubione trunki Churchillowi.


Muzeum ludobójstwa - Turcy twierdzą, że to Kurdowie, którzy chcieli w ten sposób wywalczyć własną niepodległość...
Ludzie kulturalni, ale "przytłumieni" - takich obserwowałam na ulicach Lwowa - przed wyzwoleniem się Ukrainy.
I nasze małe przygody. Zagubiona w hotelu obrączka Mogensa - o którą niebacznie zapytał w recepcji. Obrączkę znalazła ostatecznie recepcjonistka (sprzątająca młoda niewiasta niezbyt starannie odkurzała wykładzinę pod tapczanem - dzięki czemu nikt nie został podejrzany o kradzież, a za co dziewczyna mogłaby stracić pracę; ja "robiłam" za tłumacza - po rosyjsku. Mogliśmy zostawić dla  młodej "znaleźne").
W ostatnim z hoteli, w Goris - "serwis" taki bardziej komunistyczny - nasze bagaże (miały być zabrane z korytarza i wstawione do autobusu) - czekały spokojnie na właścicieli. Mogens "ruszył" z dwoma walizkami i własną torbą, mnie zostawiając  sprzęt malarski i fotograficzny. Skończyło się Jego upadkiem, wprawdzie - z ostatniego stopnia schodów, gdzie nie bylo poręczy. Jemu nic, ja potem odchorowywałam.
Zapamiętaliśmy zwłaszcza "transport specjalny" - czyli palety i wózki widłowe, którymi "przewożono" Mogensa tam, gdzie dystans pieszy był dla Niego zbyt odległy. Było tak w browarze, było na przejściu granicznym (wózków inwalidzkich nie znają?). Zdjęć w wielu miejscach robić nie wolno! Na granicy z Gruzją "szalejące" słowiki i żołny - mogłam tylko pooglądać.. Nie mniej - Armenia głęboko mnie rozczarowała.
Ale widoki - niezapomniane.
Moją opinię o kraju uratował jeden człowiek - niezwykły artysta – Sergiej Paradżanow. Jako że Aram Chaczaturian jakoś tak "wpisywał się" (może niesłusznie sądzę) w kulturę sowiecką.
Muzeum Paradżanowa (znany jest w Polsce jako reżyser filmu "Cienie zapomnianych przodków")  to była rewelacja. Obrazy - "wariacje" na temat znanych arcydzieł malarskich, karty do gry - z "wizerunkami" więźniów i prześladowców, reliefy - na kapslach z butelek po mleku - arcydzieła tworzone podczas wielokrotnych pobytów w więzieniu, z powodu oskarżeń o homoseksualizm (kontakty z Pasolinim) i spekulanctwo, w rzeczywistości - za opozycjonizm. Mogens do dziś nie może odżałować albumu, który jako najcenniejszą "zdobycz", przywiózł z Armenii, po czym - darował jednemu z duńskich przyjaciół, artyście, a ten chyba nie jest w stanie cenić Paradżanowa, bo najwyżej ceni sam siebie...


Armenia - przepiękna, ale - nie będę tam wracać. Rosja zatruła im serce i duszę. Czy takie jak ormiańskie "przetrwanie" to sztuka, czy skrajny oportunizm?