Ludzkość nie słyszała takiego wybuchu od 30 czerwca 1908 roku, kiedy to na Syberii spadł tzw. meteoryt tunguski. Eksplozję słyszano wtedy w promieniu 1000 kilometrów. Człowiek okazał się niewiele mniej kreatywny niż siły kosmiczne. Rankiem 7 czerwca 1917 pod Messines huknęło tak, że usłyszał to Londyn, a podobno i Dublin. Z Messines do Dublina jest w linii prostej ponad 700 kilometrów.

Meteoryt tunguski eksplodował w bezludnej okolicy, a miny pod Messines w okolicy bardzo gęsto, choć nieco przypadkowo akurat wtedy zaludnionej. W bezpośrednim efekcie tego wybuchu zginęło ok. 10000 ludzi. W ostatecznym rezultacie, wielekroć więcej.

Po fiasku francuskiej ofensywy majowej w 1917 roku inicjatywę na froncie zachodnim przejęli Brytyjczycy. Zaplanowano uderzenie mające wyprzeć Niemców z belgijskiego wybrzeża, które miało rozpocząć się w rejonie wiosek Messines i Wytschaete, leżących na południe od miasta Ypres, gdzie silnie umocnione linie niemieckiego przyczółka wbijały się klinem między dywizje brytyjskie. Decydującą rolę w ich przełamaniu miały odegrać ogromne, wielotonowe ładunki wybuchowe, umieszczone pod niemieckimi umocnieniami.

Saperzy brytyjscy wspomagani przez cywilnych specjalistów górniczych wydrążyli pod liniami nieprzyjaciela 22 tunele, o łącznej długości ponad 8 kilometrów, przebiegające na głębokości 25-30 metrów. Umieszczono w nich miny z amonalu (silnego materiału wybuchowego , zwykle używanego w pracach górniczych) o łącznej wadze ponad 455 ton. W przededniu natarcia dowódca 2. Armii brytyjskiej, generał Herbert Plumer, miał podobno powiedzieć: „Panowie, być może nie zapiszemy się jutro w historii, ale z pewnością zmienimy krajobraz”.

O 3.10 rano nastąpiła potworna eksplozja. Odpalono jednocześnie 19 z 21 podłożonych ładunków (jeden został zniszczony wcześniej przez nieprzyjaciela, a jeden okazał się niewybuchem). Nastąpił to w chwili, gdy w okopach przebywały świeże oddziały mające zluzować przebywających dotąd na pierwszej linii żołnierzy. W ułamku sekundy zginęło 10 tys. ludzi, a niszczycielska fala uderzeniowa zmiotła Messines z powierzchni ziemi.

Sukces taktyczny był niewątpliwy. Sukcesu strategicznego nie było. Podjęta dwa miesiące później kolejna ofensywa pod Ypres (III bitwa pod Ypres, zwana też bitwą pod Passchendaele) kosztowała życie ok. pół miliona żołnierzy brytyjskich i ćwierć miliona niemieckich, przesuwając linię frontu o ok. 10 kilometrów.

Na Zachodzie bez zmian.

Ładny krajobraz, prawda? Choć przed 96 laty, zaraz po ingerencji brytyjskich wojskowych „inżynierów zieleni”, ten kawałek Flandrii nie wyglądał tak sielsko...

Krajobraz Massines wzbogacił się o 20 kraterów – eksplozji było 19, ale jedna wyżłobiła podwójny – a miejscowa ziemia kryje jeszcze jeden lub dwa ładunki, który okazały się niewybuchami. W roku 1955 jeden eksplodował, prawdopodobnie wskutek uderzenia pioruna. Zginęła krowa. Kolejny chichot historii.

PS. Zainteresowanym problematyką działań sapersko-minowych podczas I WŚ polecam książkę Simona Jonesa „Wojna pod ziemią 1914-1918”, Replika, 2011.